adonc

Retour 

1. adv.

a. '[se rapportant au passé] alors, en ce temps‑là, à ce moment‑là, à cette époque'

GuilhBergR2 301,41: … que sol d'aitan me plevis. / Det m'o, e pres mon omenatje / et aic del baizar senhoratje / adoncx, mas aras m'o estray

FolqMarsSq 6,40: e s'en dis ben al crozar, ieu dis ver, / et ar vei m'o, per qu'adonc no menti

FolqMarsSq 8,39: … tan grans jois m'asegura / quan pes qu'eu sui tornatz desamoros, / c'adoncs era marritz, ar sui joios

GirRoussH 8281: A cinc cent chevalers issent d'Orles; / Tos li sordere fu vasaus cortes; / Aicels a e pluisors adunc conques

GirRoussHo 3862: «Ieu sai be, ditz lo reis, que ver mi dis; / Mas adonc el non era mos enamis / …

JaufreB 380: E·l reis estet desus iratz, / Es se ab las mas refermatz, / Qe no las en ostera jes / Adonc, se tot far o poges, / Car gran paor a de caser.

RazoBertrBornVidasBS 86,3: En Richartz, qu'era adoncs coms de Peitieus, si l'assis lonc sa serror…

RazoBertrBornVidasBS 103,1: … Bertrans de Born si era sos enemics, per so qu'Em Bertrans volia ben al rei Jove, que guerrejava adoncs ab En Richart, qu'era sos fraire

RazoBertrBornVidasBS 96,1: Quan lo reis Enrics ac renduda gracia a Bertram de Born… e·l reis Richarts, qe adons era coms de Peitieus, l'ac perdonat so mal talan…

RazoPVidVidasBS 462,10: Apres esdevenc se que·l marques ab son poder passet en Romania… Et adonc fo·n cavayers En Raymbaut per los bos fatz que fes.

VidaBernVentVidasBS 27,9: Et el s'en issi e s'en anet en Normandia, a la dukessa q'era adonc domna dels Normans

VidaBertZorziVidasBS 576,3: Et avenc se que… el e tuich li autre mercadier q'eron ab lui sus en la nau foron pres una nuoich da Genoes; car adoncs avion mout gran gerra Venecian ab Genoes.

VidaMarcVidasBS 12,4: Et adoncs el avia nom Panperdut; mas d'aqui enan ac nom Marcabrun.

VidaPAlvVidasBS 263,5: Canson no fetz, qe non era adoncs negus cantars appellatz cansos, mas vers

VidaPAlvVidasBS 263,6: Mout fo onratz e grasitz per totz los valenz barons que adonc eran

VidaPRogVidasBS 267,3: E venc s'en a Narbona, en la cort de ma domna Ermengarda, qu'era adoncs de gran valor e de gran pretz.

VidaPValVidasBS 14,2: Joglars fo el temps et en la sason que fo Marcabrus; e fez vers tals com hom fazia adoncs

LHeurSK 80: Com saingz Jo. Babtista batejet nostre seinhor e adonc auia ·xxx· ans.

FlamG 2991: E qui vis adonc sa color / ben semblet que fos d'aimador, / car palles fon…

FlamG 745: … / que unquas mais, pos Amors fo, / non hac tam bella gent ensems. / Qui agues tout Paris e Rems / adoncs al rei e l'o disses, / non cuh de la danza mogues

BrevAmR2 6780: La segonda etat cumtam / de Noe tro·l temps d'Abraam / … / e comenseron atressi / adoncz las gens de beure vi, / … / et adoncz fo premieiramens / de lengatges departimens

BrevAmR3 12170: Jozepz fo verges atressi / adoncs e pueis entro sa fi.

SDoucG 53v: Adoncs Dieus li trames ·i· sant fraire Menor ques avia nom fraire Johan de Parma, sans homs verais ques era; le quals era adoncs menistres generals

ÉvEnf3C 147: Adonx l'Efan Jhesus s'estava / en la fauda, e demorava; / de ssa Mayre au las razos / que avian entr' ambesdos.

1243 BordeauxTGascL 128,2: De lacau venda lo dauantdeitz R. de Casteufort se desbesti en la man en P. de Franc Bardin qui adonc era deans sent Andreu.

LPrivManIC 129,2: Confermation del prior de Sant‑Gili et de totz los fraires de l'Espital quez adoncx foron a lur capitol.

LCBlasiH 38r,2: … la carta del lausimi e de la regonoissensa facha per la man de Bonifacii de Toramina, notari adox de las Torres…

LCBlasiH 57v,8u: Aissi com par per una carta facha per la man de Antoni Lort, notari que era adox en la cort de Mossenher l'avesque de Macella.

1342 La RéoleArchGir 2:135,7: E per ᴠɪ libres de la moneda corsabla de Bordales que a reconogut e autriat audeit en Pey de Malus, en nome e en persona, e cum garda adoncs de l'avantdeita comfrayria…

1397LÉtPrGH 11,42a: … per pagar las gens d'armas ordenadas adoncs per lo gast de Pertus et per deffensa del pays

1400/01ThesSSpG 9,28: e non remens fes heres lo dich hospital en totz los bens, quals avia adoncs en una nau per comanda

1400/01ThesSSpG 57,12: … e la donacion facha per mossen Barral del Baus, senhor adoncs e vesconte de Masselha

1429LÉtPrGH 26,7a: … a rason de x sols deniers ɪɪ per fuoc per los fugages que adonx eran l'an mil ɪɪɪɪxxᴠɪ e en lo dich mes de febrier

LRaisBenG 38,3: … que Marcialy Trotaut et Johan Fogacier et Peyr Boti et yeu, Esteve Beyneyc en lour companhia, nous estans cossols adonc en la companhia de Guilhem de Julia…

LRaisBenG 43,19: Et anet a paradis dimecreys, a xxɪɪɪᴊ deu meys de junhet… Et fo adonc granda mortalitat.

b. per a. loc. adv. '[se rapportant au passé] alors, à ce moment‑là'

1378Pans 2:95,10: Premierament cant per adoncs la judicatura de Carpentras devia baylar per aquesta veguada ᴄxxᴠ florins…

1391Pans 2:101,21: reconogron maistre Thauros Mosse de Cavalhon e Salamon Dieulossal de Estella, juzieus, fezecians d'Avinhon, bayles per adonc de la universitat dels juzieus

1420LÉtPrGH 24,14a: … et far far las letras consentidas al conselh general davant aquest tengut en la present ciutat d'Aix, juxta la forma dels capitols per adonx bayllatz et vendutz

1429LÉtPrGH 26,7a: … ordenan los sobre ditz que totz los thesauries elegitz per adonx en exeqution del dich capitol deian exhigir per tot lo mes d'aost prochanament venent tota la resta

c. des a. en lai loc. adv. 'à partir de ce moment‑là, depuis lors'

LSidRn 3:73b: Des adonx en lay

d. '[articulation temporelle dans un contexte narratif ou énumératif] alors, là‑dessus, sur ce, ensuite'

BernVentA 13,24: Cen vetz trobi, can m'o cossir, / qu'eu degr' aver sen e mezura / (si m'ai adoncs; mas pauc me dura)

GirBornS 56,88: … / Don ira puois cridan / Us vilans enrabiatz / Tota la noich: «Veillatz, / Q'ieu ai auzit masan!» / Et adoncs levaran, / E vos…

PLunSansTDid 5,50: So·m dish, per Dieu, / es adoncx le vauc dire ieu: / …

SermArmitSerm 1,41: Setanta e doas lengas so, atretanz disciples alumenet Sanz Esperit. Adonc las genz qu'i ero de moltas terras aiustat en Iherusalem dizio, que ibri ero del ui esperital.

GirRoussH 805: … / Ne cuit Carles Martels ja baut per vos.» / Adunt paraulet Folche, donzels pros: / «Bernart, dirai vos ou…

GirRoussH 2046: Cuit que des teus demaines les miens engrais.» / Adunc poiet au rei li sans el cais.

GirRoussHo 3436: G. fo en sa chambra per cosselhar / E fetz sos melhors omes ab lhui intrar. / Adonc los pres lo coms a conjurar

GirRoussHo 5719: E lo reis venc apres ab sos marques, / Quan G. lor salhit del brulh espes. / Adonc sab be lo reis que traïtz es.

GirRoussHo 6944: Non parti la reïna tro vi lo jorn. / Adonc fo lo divendres que dieus tramis. / La reïna apelet lo bisbe Augis

CansAntSP 192: de la den d'una roca vai la ost remirar. / Adonc a tan gran joi anc pois non ac son par / cant vi la ost dels Frances somover e brandar.

JaufreB 350: … / E·l rei pendet d'aqui en jos. / Adoncs fo Galvains angoisos / E sei compainos atresi

JaufreB 728: … / Trop avetz laïns sojornat, / Qe ben pot aver cavalgat / Doas legas a tot lo meins.» / Adonc fo Jaufres mot dolens

JaufreB 9156: … Prendes de me / Resenso aital co·us volres!» / Adoncas can [var. Adoncx cant o] ausit Jaufres / Que Fellon se ten per vencut, / Venc vas el con apercauput

JaufreB 9958: … / Seiner, si·us platz, rendetz lo nos / San e sal, per vostra merce!» / Adonx dis un comps…

JaufreB 9995: Car serps e leons e senglar / E mouta bestia salvaja / Avion laïntz lur estaja. / Adonx an tan gran dol mogut / Que…

JaufreB 10164: … / Fassat de me so que·us er bon.» / Adonx dis lu rei a Fellon: / …

DonPrM 1480: E sun autre adverbe que segnifien tems, si cum: oi, er… a la vegada, adonc, mentre

RazoBernVentVidasBS 29,2: La dona, que·l vi, leva adonc lo pan del mantel e mes li sobra·l col, e laissa si cazer el lieg.

RazoGuilhBalVidasBS 324,22: Lo cavayer s'en tornet e dis o a la dona. Adonc ela·l mes en soan del tot.

RazoGuilhSDidVidasBS 282,14: E a cap de tems, G. venc vezer sa dona e dis li… E adonc la Marqueza lo receup per cavayer e per servidor.

RazoSavMaulVidasBS 224,10: E non tarzet gayre que ma dona Na Guillerma ben avia sauput lo fag… Adonc fon mot giloza e trista

VidaBernVentVidasBS 20,9: E quant lo vescons s'en aperceup, si s'estranjet de lui, e la moillier fetz serar e gardar. E la dompna si fetz [var. Adoncs fetz la dompna] dar comjat a·N Bernart…

VidaBertrBornVidasBS 68,11: Et el respos qu'el avia tot son sen perdut quan lo reis Joves morit. Adonx si ploret lo reis de son fill…

VidaGuilhCabVidasBS 545,31: Tan anneron disen… c'a l'aurella de mon segnor Raimon venc. Adonc li saup trop mal…

VidaJRudVidasBS 17,5: … el se crozet e mes se en mar, per anar lieis vezer. Et adoncs en la nau lo pres mout grans malautia

LHeurSK 47: Com Dauid si soterret per lo peccat que auia fag… e adonc fes los set salmes e nostre seinher trames li aqui son angel.

LHeurSK 63: e pregauon a nostre seinhor que lur deinhes demostrar alcun signe en la uerga d'aquel que uolria que fos espos de Maria. E com adoncs uenc la columba en la uerga de Joseph…

FlamG 957: e van pongen per las carreiras / ab sonalz de mantas manieras. / Adonc si leva·l remestiris.

FlamG 1514: E quant a leis venia cors / que n'issis et il fai sonar / a sas puncellas e tocar / un' esquilleta que pendia / dedins los bains. Adoncs venia / en Archimbautz per l'uis ubrir

FlamG 4203: – Amiga… / … / Adon Margarida respos: / «Douza donna…

BrevAmR2 8103: Adoncs la femna mantenen / cum fola crezet la serpen / e manget del frug…

BrevAmR3 11680: Hieu en la maizo de Dieu vi / una porta clauza per ver, / et adoncs me vai aparer / us angels de Dieu…

SBenPans 1:29,3: … Bene enaisi quant ieu t'ensenharai. Adoncs s'enn anet Beneset et fon obesentz a la vos de Jhesu Crist…

SBenPans 1:31,7: et dyabolus desobre venc, va gitar una peira per lui aucire; mais la peira non lo toquet sinon a la rauba. Adoncs fon irat lo diabols car non fes so que pensava

BarlH 2,6: E cant lo rey auzi aytal cauza de luy, non vos pot hom dir lo gran dol que el ac en son cor… e de tot en tot crec adonx la soa yra contra los morgues. Adonx trames sos sirvens…

BarlH 58,6: E domens que dizia aquestas paraulas e se fon armatz del signe de la cros, el apoderet totas aquellas cauzas; adonx totas aquellas serpens et aquellas malas bestias avaliron si con fay lo fum davant la forsa del vent…

AnatMondG 53,29: Et es la diafracma acetiada ves la partida davant sus l'orifici del estomac… et se·n ven al os de sotz del toars… et de cap d'aquel os se part en decenden et se toqua et continua sus totz los caps davant de x falsas costas… Et adonc se continua am las dichas costas…

SDoucG 52v: … ill avia vist hubert lo tabernacle… E adoncs, am los huols corporals, illi vi claramens Jhesu Crist ins en lo tabernacle, tot estrassat, sacnos daus totas partz…

SDoucG 74v: … soptamens illi s'eslevet adoncs sus en l'aer, tan aut que quais semblet s'en volgues puiar sus… Adoncs totas ensemps s'abriveron ves ella, cridant per retenir la

GuilhBarraG 1108: E·l cavalh d'en Chabert adonc / se pres fortment ad enilhar

GuilhBarraG 170: e·ls ·xxx· vassalh per poder / vengro per forssa e per vigor, / … / Adonx la batalha 's mesclada / dels crestias e dels Sarrazis.

GuilhBarraG 2310: Capdel fero de l'amirat / … / Adoncs, quan se sentic senhors, / que·l poders li fon comandatz, / sos navilis fon aysinatz

ÉvSJean2H 12,19: Adonc porteron testimoni la turba que era ab luy quant apelec lo Laser del monument… E per aysso li venc molta turba encontra… Adonc los Pharisieus diysseron entre si meteysses…

ÉvSJean2H 12,3: E feron li cena aqui; e Martha menistrava; lo Laser certament ab ela. Et adoncs Maria pres una liura d'enguent…

ÉvSJean2H 12,4: Et adoncs Maria pres una liura d'enguent… Adonx diys un de sos discipols…

ÉvEnf3C 51: Mays a Jozep ni a la Mayre / lo lur solas non plazia gayre, / ni que l'Efan ab els estes / entre·ls leos ni paraules. / Adonx lur ac dig ab dossor: / «Ma Mayre, ges n'aias paor

ÉvEnf3C 151: de ssa Mayre au las razos / que avian entr' ambesdos. / Adonx ab bona volontat / Jhesus sus l'albre a esgardat / ez a li dig…

BlandCornH 43: Els viron venir un brachet / Che s'en venc a elos tot drech. / … / Adonc els se merevilheron, / Quant lo brachet achi troberon.

BlandCornH 143: … / Per miech del cors che l'a tombat. / Adonch lo jayan nafrat se senti, / E gita un gran crit, e leva ssi.

BlandCornH 193: E va ss'en ver Giot Ardit, / E atroban lo che s'es adormit. / Adons Blandin li va sonar

BlandCornH 427: E va ss'en come fellon / Vers la porta de la presson. / E en los brasses tan fort tiret / Che per terra tot ho tombet. / Adonx hy issi apertament / De la presson…

BlandCornH 1231: Adonques el lo voch ferir / … / Adon Blandin lo bon baron / Vers el s'en va come fellon

ÉvEnf2R 1,248: E lo maistre respondet: / … / E Jozep adonx li va dir: / …

ÉvEnf2R 1,1228: Jhesus a Malet anet dir: / Co estais am tam de cossir? / Adonx Malep respondet li:

ÉvEnf2R 1,1288: E vit lo fust mot ben pauzat / Et a sson ponch ben alogat. / Nalap adon s'anet pessan: / Aquo a fag Jhesus l'effan.

ÉvNic3T 103a,12: E adonc Jhesu Crist preguet al Payre… E adonc venc la vos desus del cel e dis li…

ÉvNic3T 115d,27: Per que, so dis Centurio als avesques, veraymen vos dizem que el es resuscitat, que el sepulcre non es ges.» Adoncz dissero los renegatz Juzieus…

ÉvNic3T 120a,22: … e dissero: «Aqui no·n trobares ni mays ni mens ni plus.» E adoncs los Juzieus prezero se a plorar

ATestWu 101,26: Pueys si aseteron… Adons dis Juda, ·i· dels frayres: «Que nos profichara si l'aucisam, nostre frayres. Vendam lo…

LegAurT 38,26: Et hanc pueys la regina no volc jaser am lo rey. Adonc lo rey dis…

LegAurT 40,27: Et pueys comenset los juzieus a rrepenre… Et els adonc comensero se a torbar e fremesir contra luy. E quant el ho vi…

LCBlasiH 16v,8: E adoncs intret ab nos Na Bertolniova, e deu aver xʟ sols l'an.

LCBlasiH 20v,11: Paget a xxᴠ dies de mai, e adons recobret son gardacos.

LCBlasiH 24r,11: Paguet… flor. ɪɪɪ. – E adox recobret son matel ab lo fermal.

LCBlasiH 34v,19: En G. de Cues retenc tota l'erba… a razon de ʟx sols lo muech, e det mi adoxs: ɪɪɪɪ rials d'aur…

e. '[vue prospective] alors, à ce moment‑là, à cette époque‑là, dans ce cas'

MarcGHP 14,35: La musa port' e·l badalh / selh qu'en amar a fizansa, / … / qu'amors adoncx entrebresca, / enginhos desentrebresc.

PAlvF 15,48: … suy meravelhaire / que hom non es reguardaire / tro que es tan prosmatz al ser / que·l iornals l'es escurzitz: / e ss'adoncx no·l ven complitz, / non cug que ia pueys s'esclaire

BernVentA 10,23: Garit m'agra si m'aucizes, / c'adoncs n'agra faih son voler.

BernVentA 39,43: Be la volgra sola trobar, / que dormis, o·n fezes semblan, / per que·lh [var. adonc] embles un doutz baizar

BernVentA 45,32: Ja mais blandir ni temer / no·us quer, c'adoncs vos perdria.

RaimbAur/GirBornHarveyPPart 3:1064,7: Aiso·m diguaz: / si tan prezatz / so que vas totz es cominal, / car adonx tug seraun egal.

GirBornS 3,8: E si mos precx auzis, / Non pot pensar cor ni boca retraire / Los gaugs e·ls bes c'auri' adoncx

GuilhBergR2 2,19: … / tro qe·ns vejam plan en comb' o en serra / rengat amdui ab totas nostras gens; / e parr' adoncs cals es lo plus valens

FolqMarsSq 5,27: ai! quar vostr' ueilh non vezon mon martire? / qu'adoncs n'agras merce, si doncs no men / lo dous esgartz que·m fai merce parven

BertrBornG 36,5: Ar ven la coindeta sazos / Que aribaran nostras naus, / E venra·l reis gaillartz e pros, / … / Adoncs veirem aur et argen despendre

GarApchLatellaSirv 8,22: Eu no m'apel ges Olivier / Ni Rothlan, qe q'el se·n dises; / Mas valer lor cre maintas ves / Quant cossir de leis q'eu enquier; / E non sai el mon cavalier / Q'eu adoncs no·l crezes valer

ElBarjS 6,39: … / que·us anassetz albiran / quo vos am e vos vuelh e·us cre / e·us suy de ben razonaire, / quar adoncx no·m tengra guaire / le maltraitz que per vos mi ve

PonsCapdN 1,54: Ha, que diran al jor del juzamen / Ceill qu'estaran per cho, que ren non tria, / Quant dieus dira: fals, ples de coardia, / Per vos fui morz e batuz malamen? / Adunc aura lo plus justs espaven.

FalqRomAG 8,23: e que direm quan serem ajostat / en camp florit on veyrem clavellat / Dieus en la crotz per totz nos peccadors / … / Adoncx volgram quascus aver cobrat / la vera crotz e·l sieu sanh monimen.

FalqRomAG 14,159: ez eu non serai jamai lez / se vos vostra part no·n sentez; / q'adonc sabriaç vos de ver / qe·us es cella qi·m fai doler

AimBelP 10,29: Mas cant serai part Argença, / lai on fin' amors m'apella, / s'adonc tan ben si capdella / com ara…

AimBelP 4,42: … / e que auzis / so qu'ieu l'ai quis, / qu'adoncx seria ioyos

PCardV 56,21: … e falsartz e pilos / veirem pel plan desserrar als arquiers: / adoncx parra qui er bos cavaiers

BertrAlS 8,32: Aicell sera fil de Dieu apelatç / Ce aura fait al camp lo uensimen; / Pe los clerges el er leu coronatç, / … / Adonc seran tutç a sun mandamen

BremRascBernMartiB 9,6: Lancan lo douz temps s'esclaire / … / qi vol aver pretz ni valor / adonc deu triar e chauzir / tal qe per lauzengiers non bais.

PLunSansTDid 5,249: A taula no ti metras ges / ni manjaras / tro ton senhor servit auras / a sson plaser, / si no qu'el te feses seser: / y hadoncx lo cre.

AuzCassS 666: Pero de nueitz s'en fai atraire, / car adoncx es de meillor aire / e no vai fugen sai ni lai

AuzCassS 894: La tersa vetz vos la gitatz / … / e s'esdeve c'adoncx la vensa / l'esmerillos, a l'autra vetz / montara meills…

AuzCassS 534: Cora e consi trag' om auzel de ni / … / aprop nou jorns que seran nat, / car adoncx son alques fermat

FlamG 1311: e sia pendutz per la gola / si n'eis ses mi, neis al mostier / per ausir messa ni mestier, / et adonc que sia granz festa!

FlamG 4473: Digas nos o un autra ves; / adonc sabrem s'ausir o poc.

BrevAmR2 6632: Le sinques mes es nomnatz mais, / e quar es temps plazens e gais, / quar son verdejan li pradell / et adonc canton li aucell / en boscatges et en verdiers, / per qu'om adonc mot volontiers / s'en vai deforas deportar

BrevAmR2 1331: Demandarian alqu fat, / uzan de lur subtilitat / e trop deziran sciencia: / – Senher, quinha diferencia / nos faitz… / … / Adoncs cali e clau mas dens

BrevAmR2 4533: De la luna / … / e quar adoncz ve complida / la sotirana partida, / del tot en tot l'enlumena, / et adoncz la dizem plena, / quar adoncz es sa lumnieira, / devas la terra, plenieira

BrevAmR2 5737: … l'Arc Sanh Marti, / e fai se d'ivern o d'estiu, / quan le soleilhs atenh la niu / … / quar adoncx la nius mantenen / la clartat que del soleilh pren, / tencha de la color sia, / en l'aire tantost evia

BrevAmR3 11825: quar l'arma denan laizada / en lo babtism' es renada, / … / et adoncs giec lo cor peiros / crestias, e·l pren bon e dos; / et adoncs le Sanhs Esperitz / en lui habita, que·lh es guitz

BarlH 2,23: Reys, si tu vols de mi auzir razon, gieta de ton palays tos enemix et adonx respondray ti d'aquo que tu volras demandar.

GuilhBarraG 562: mas que dizo tot ad estros / que·ls nostres dieus lor amenem, / e dizo mais qu'adonx veirem / quals er d'obra pus poderos

LeysAmG 2:408,20: Dizon encaras que aquel ges pot esser una dictios e·l pas, un' autra, et adonx segon lor opinio vol dire aytant coma lunha o deguna cauza, coma ges non hay o no fassatz pas.

LibScintW 33D,8: Cosdumna es als felos que ajunt eveja… D'aissi dis li propheta: Queret deu domentre que·l podez trobar… e adunc dirant…

PrJeanG 461.27: e la sieua resplandor non pot neguns hom regardar, si adoncx non paussa la ma al front ayssi con si regardava lo sollelh

1315 Saint‑SeverTLandM sans contexte

CoutGontArchGir 7:82,14: … si donc lo payr e la mayr no abian feyt mencion… que no agues mas aytal partida, quar adonc no poyria demandar mas so que·l seria aordenat

14e s.ManConsLimS 64,3: … si·l mandament de nostre senhor le Rey o de la cort de Carcassona no tana al senhor et als cossols, car adoncs seria fazedora de part de la senhoria et dels cossols desus ditz

1388Pans 1:88,2: … si lo dig Jaquet s'en volie partir, que non volgues tenir l'ostal, que lo dig Johan Artaut deya penre ·j· home per sa part, e Jaquet Barri deya penre ·j· autre home per far estimar so que valrie adonc lo dig solier…

1419LÉtPrGH 23,7b: Plas nos, sinon que cas requeregues et que per lo senescal o representant nos, o los officials majors si degues far, et adons si fassa segon la requisition.

1419LÉtPrGH 23,14b: … que per negun depte fiscal non si mandi commessari negun, sinon que lo depte montes xx florins, et adoncs aian ɪɪɪɪ blancs per jorn

1423LÉtPrGH 25,6b: et la ordenansa que si fara si fassa a la voluntat dels ditz sendeges… et que adoncz eltz [c.‑à‑d. los officials] non puascan ren pendre ni demandar

1432LÉtPrGH 27,11a: So es assaber en la festa de Totzsans prochanemens venent la tersa part de la dicha soma, et d'aquella festa de Totzsans en un an adoncz prochanament seguent en la semblant festa, l'autra tersa part

1439Pans 2:173,43: … que non sie tengut de ren contribuir ni pagar sinon que fossa per consignacion fasedoyra ho delieurament per portar deforas; e adonc si pague coma dessus e non altrament

1439Pans 2:170,3: … e non ren pagar tro a tant que la farina del blat de la moltura sia pesada, e adoncz pagar ᴠɪ deniers per quintal

1442LÉtPrGH 30,46a: … la permiera pagua, del jorn de Sant Miquel venent en un an… et la segonna et darriera pagua, per tot lo mes de may adonx seguent

f. per a. loc. adv. '[vue prospective] alors, à ce moment‑là'

1434Pans 2:157,8: et al cas que per adonc se trobaria que el agues hostat ho fach ostar deguna causa…

g. entro a. que loc. conj. 'jusqu'à ce que, jusqu'au moment où'

AnatMondG 39,13: La segonda partida principal del huelh son las tres vmors… Et la premieyra es de dins la seruela entro adonc que megieyramen la toniqua arenea ela encontra a la vmor albuginea…

h. 'dans ces circonstances, ainsi'

GuilhPeitP 10,5: Ab la dolchor del temps novel / foillo li bosc, e li aucel / chanton… / … / adonc esta ben c'om s'aisi / d'acho dont hom a plus talan.

BernVentA 10,5: Bel m'es qu'eu chan en aquel mes / can flor e folha vei parer, / … / Adoncs s'eschai qu'eu aya jauzimen / …

BernVentA 39,37: S'eu saubes la gen enchantar, / mei enemic foran efan, / que ja us no saubra triar / ni dir re que·ns tornes a dan. / Adoncs sai eu que vira la gensor / e sos bels olhs e sa frescha color, / e baizera·lh la bocha…

BertrBornG 24,7: Cant vei pels vergiers desplegar / Los cendatz grocs, indis e blaus, / M'adousa la vos dels cavaus / … / Adoncs voill un sirventes far

GuilhMontR 4,7: Bel m'es quan d'armatz aug refrim / de trompas… / … / adoncx trassalh / cor de vassalh

AnonSirv3PCardV 94,6: Aissi soi dezaconsellatz / con l'aucels qu'a som par perdut, / non trop qui·m valha ni m'aiut, / … / adoncx sai ieu que·m valgron miei paren

JaufreB 7447: Qu'ieu ja cujav' ades morir / Can sun cortes cors non vesia / E tot jorn plorava e plainia, / E ara, can ab ella son, / Que·m n'anes nun o tenc a bon. / Aidonx [var. Adoncs] e qual consel perai?

RazoBernVentVidasBS 29,3: E un jorn venc lo cavaliers a la duguessa e entret en la cambra… E Bernart vi tot, car una donzela de la domna li ac mostrat cubertamen; e per aquesta razo fes adonc la canso que dis…

RazoBertrBornVidasBS 86,7: E la fams lo destreingnia mout, et adoncs fetz aquest sirventes que dis…

RazoGuilhBalVidasBS 326,37: Et ennaysi estec lonc temps, que la dona no lo volc vezer ni auzir. Dont el adonc fes lo vers desperat que di…

RazoGuilhSDidVidasBS 277,14: mas esforset se fort de servir la comtessa de Rossilho, e parti son cor de la marqueza; e adonc el fe aquesta chanso que dis…

RazoPVidVidasBS 369,19: … lo reis fes far armas e vestirs a si et a Peire Vidal; et genset se molt fort; e fes adonx aquesta chanso…

RazoRaimbVaqVidasBS 457,17: Don Raimbautz s'esforset de dir e de far ben, e d'enansar ma dona Beatritz aitan can poc. E fes adonx aquesta chanso…

VidaBernVentVidasBS 21,14: … lo reis Enrics d'Englaterra si la tolc per moiller e si la trais de Normandia e si la menet en Angleterra. En Bernartz si remas [var. remas adoncs] de sai tristz…

VidaGuilhCabVidasBS 544,7: E·s saup tan ennansar qe mon segnor Raimon volc qe fos donçel de ma dompna Margharida, sa molher; ez enaisi fo fait. Adonc s'esforzet Guillelm de mais valer et en ditz et en faitz.

VidaRaimJordVidasBS 162,19: Et enaissi se parti lo vescoms de leis molt alegres e molt gais, e cobret trobar e cantar e solatz. E fetz de lei adoncs aquella chanson que ditz…

BrevAmR2 155: … / quez ieu, a la sua honor, / … / parle d'amors en manieira / profechan e vertadieira, / en la sua amor abrazan / totz cells que aisso legiran. / Et adoncz er complit em mi / sso que ditz le salms de Davi

ÉvEnf3C 186: Et aqui totz az una massa / trastotz lurs dieus lo van cazer, / … / Ez adonx lo fo azemplit / aquo que la profeta ac dig

i. 'donc, par conséquent'

PAlvBernVenzP 5,15: … / viatz l'afola e·l dechai / orguelhs, que d'aut bas cazec. / Et adoncs planh e s'esmaia / aisselh qui s'apelha drut

GirBornS 50,57: E mos trobars / Fon per s'amor espars, / Adoncs m'ereub e·m ders

GuirCalE 2,39: E·l pretz e la beutatz / … / E·l solatz avinens / Adoncs rics e jauzitz, / Que vos fan a totz guitz / …

GuirEspH 4,13: Aital maneir' ai enpreza / Ab mon cor qui s'es enpres / En vos amar… / … / Adonx sufretz que·us destrenha, / Dona, l'Amors qui·m destrenh

RazoGaucFaidVidasBS 188,12: Et a la fin, can saup certamen qe so qe·ll era ditz non era vertaz, ainz l'era ditz per lausenjers… Et per qe mot cresia c'adonc era bauzia so qe l'era estat ditz, volc retornar a merce de la dompna

BrevAmR2 8653: mas si non sab e poiria / saber e saber volria, / adoncz si pecca no sabens, / non es tan grans sos falhimens

BrevAmR3 11091: E deu lauzar Dieu eichamen / quascus en obras be viven / et adoncs Dieu ser e mati / lauza, seguon sant Augusti

j. '[reprenant une subordonnée temporelle qui précède] alors'

JRudP 2‑2a,30: Quan pensar me·n fai aizina, / Adoncs la bays e l'acol

PAlvF 14,4: En estiu, qan crida·l iais / … / adoncs es razos c'om lais / fals' amor enganairitz / als volpillos acropitz.

BernMartiB 7,5: Quan l'erb' es reverdezida / … / adoncx [mss. adonx] par que·l temps s'esclaire

MongeMontR 14,64: Senher, fuecs las puesca cremar; / qu'ieu non lur puesc lur traucs omplir, / ans, quan cug a riba venir – / adoncs me cove a nadar.

GuirCalE 6,22: E quan m'albir / Del vostre cors plazen, / Gay, avinen, / Los bes… / … / Adoncs consir e pes – / Tan suy joyos – / Que be m'es avengut

AlbSistAimBelP 13A,14: quant ieu la cug ades tener per mia / adonx la truep plus salvatg' e peior

AimPegSC 26,6: En aquelh temps que·l reys mori, N'Amfos, / … / Ladonc [var. adoncs] cugei que fos mortz pretz e dos

FalqRomAG 14,87: e qan vei la bocca vermeilla / … / adonc soi eu enamoraz / qe non sai qe dic ni qe faz

RaimVidF 2,50: E doncs no·us cujaç vos de llai / qant il si senti retengutç / e adoncs fos plus aperseubuç / e plus gais qe devant non era?

GirRoussHo 4296: E quant ve, que sos elmes lhi es lassatz, / Que a l'escut al col, l'espaza al latz, / Adonc es fers…

GirRoussHo 6877: Quan la nuhs fo venguda, l'escurs cazutz, / Adonc fo grans la noisa e lo tabust / De monges, de canorgues, de clercs menutz.

AuzCassS 456: Cant auzit o aura cascus, / adoncx sabra s'es d'aquel us.

AuzCassS 656: mas cant es be eisuitz del tot, / … / adoncx lo tenc per ben fermat

FlamG 2440: Quan fon venguda et intrada / e la tersa mouta sonada, / adoncs venc le fers aversiers / per digastendonz totz derriers.

FlamG 4917: – Amiga, non m'i qual pensar, / car per cui li vol demandar; / e quan serai certa per lui, / aissi con sui de que, per cui, / adonc aurai major mestier / de bon conseil que de prumier.»

SHonSRH 2097: Cant Karlles ac conquist la Trapa am son barnaje, / on plus de trenta milia de la malvayza jent / n'auzison Crestian, adonx veraysament / iyssiron de las Mauras e serpentz e dragons

ÉvSJean2H 12,16: mais enapres, quant Jesus fo glorificat, adonc se recorderon sos discipols que aquestas cauzas eran escriutas de lui

LibMorZ 266: Aventura quant blandis adonc ven penre.

LibMorZ 318: Quant retenes part son grat l'esmogut, adonc l'esmoves.

LibScintW 20C,16: Cant hom s'umilia e a charitat vas son prosme, adonc se esalsa vers deu.

QuinqSeptB 17b,19: Ara cum hom aura sobremontat per esperit de forsa toz los temptamens del diable… adonc li a mester que·s sapcha defendre contra l'esperit d'elacio

BlandCornH 1052: E quant agron de tot dinat, / Deportant se per miech lo prat, / Adonc Blandin ac gran tallent / Do dormir…

14e s.ManConsLimS 63,32: Mays can en ladita vila se deuran far cridas per auctoritat o per mandament de notre senhor le Rey de Fransa… sian faytas adonc de part de la senhoria tant solament

k. '[reprenant un complément temporel qui précède, pour mettre en relief un événement] alors'

ÉvSJeanW 13,27: E cum ac molliat lo pa, donet lo Juda Simo d'Escarioth. E apres la bucella adonc intret en lui Sadenas.

ÉvSJean2H 13,27: E quo mulhes lo pa, donec lo a Judas de Symon Escarioth. Et apres lo bossi, adoncs intret en el lo Sathanas.

l. '[reprenant une subordonnée conditionnelle qui précède] alors, en ce cas'

GirBornS 5,36: E si·s n'apercep lo gelos? – / Adoncs n'obraretz plus gingnos. –

RaimJordA 1,18: Si sentissetz un pauc de la dolor / qu'ieu sen per vos, adoncs me graziratz / los mals qu'ieu trac…

RaimJordA 6,8: si vensiatz lieis que no·us tem ni·us blan, / adoncs sai eu que·i auratz honor gran

BertrBornG 28,22: Si·l reis Felips n'agues ars' una barga / Denan Guiortz, o crebat un estanc, / … / Adoncs sai eu q'el volgra far parer / Carle, que fon del mieills de sos parens

RazoPonsCapdVidasBS 314,5: E se fes aquest pensamen, que si a sa dona pezava s'il se lonhava d'ela, adonx podia saber qu'ela li volia ben

FlamG 2743: Car s'il m'auzis o si·m parles, / o si·m vezes o si·m toques, / adonc la pogra ben combatre / fin' Amors…

BrevAmR2 2176: Qui doncs vol penre larguamen / volontat per comandamen, / adoncs pot dire que·ilh peccat / se fan contra sa volontat

BrevAmR2 8545: que si·l filhs es malitios / seguen los peccatz dels pairos, / adoncs el filh li dig peccat / per sa colpa seran vengat

BrevAmR3 9749: Mas qui pecca publicamen, / o, monestatz secretamen / ab amor et ab caritat, / no·s castia de son peccat, / adoncs deu esser castiatz / em public ab asperitatz

LeysAmG 2:408,14: can la locutios es negativa o semblans a negativa, adonx pot hom pauzar ni, coma nueg ni jorn no puesc dormir

LÉpervC 107,2281: Et en lo cas que lo bestial desobres dig et autre non lo menesso per vendre, que adonc el sia et esser deja quiti dels sobres digz pesatges

LÉpervC 145,34: … se mandamen ho novellas alcunas venian ben cochat… que adonc en aquel cas ne fosson mandatz prestamen sieys de cascun cosseilh…

1437LÉtPrGH 28,34b: tot empero si aquels… mostressan aver interesse sus las causas liuradas els aver melhor dret, adoncz la dicha grant cort lur fassa letras de justicia

m. '[annonçant une subordonnée temporelle qui suit] alors'

JRudP 5‑6,19: Adonc sera parlamen fins / Can druz luintans sera vizins / A bel diz et a gai solaz.

PAlvF 14,41: c'adoncs mi tenc per garitz / qan mi ment tot cant mi ditz

PRogN 2,32: qu'adonc sai ieu ben e cre / q'us non a dompna tan cabal, / quan quecx la lauza per se

PRogN 4,4: Mas adoncx par qu'om a natural sen, / quan sap son dan ab gen passar suffrir

GirBornS 47,24: Q'adonc si met savais / Can pren chaptein don non amena patz / E descapte cels q'avi' amparatz.

FolqMarsSq 2,5: c'adoncs viu sas quan m'aucio·ill cossire

FalqRomAG 8,33: Adoncs er fag l'ira e·l dols e·l plors / quan Dieus dira: «Anatz, malaürat, / yns en infern…

FlamG 2347: Vers es qu'Amors homen encega / e l'auzir e·l parlar li tol, / e·l fai tener adonc per fol, / cant aver cuja plus de sen.

LibMorZ 158: Adonc es bona ira d'amant, quant es apertament mala.

LibScintW 19E,19: Adonc es hom perfeiz cant es ples de charitat.

LibScintW 60C,18: Adunc avem los oils en la testa cant esgardam la vida de nostre segnior per tazibla cogitatio.

VertDB 89a: adonc la carn morta puris, cant lo mortal cors de l'ome o de la fena servis a la luxuria

n. '[annonçant une subordonnée conditionnelle qui suit] alors'

BrevAmR3 15331: quar adoncs tengutz seria, / si volia dir l'orazo / del Pater Noster a son pro, / quez ell del tot lo·i remezes

o. can [+ compar.] a. [+ compar.], a. [+ compar.] can [+ compar.] '[a. introduisant le second terme d'une corrélation proportionnelle] plus… (et) plus/mieux…'

FolqMarsSq 21,48: Et ar, can foz plus pujatz, / faillitz a guisa de flor / que, quant hom la ve gensor, / adoncs il chai plus viatz

PRaimC 14,8: Pero ben sai qant hom plus savis es / Adoncx si deu mielhs de falhir gardar.

AlbSistAimBelP 13A,14: e cant eu plus la cuit tenir per mia / adonc la trob plus salvatg' e peior

FlamG 3313: mas adonc plus s'abonesis / mals d'amor quan s'adolentis, / e per meinz mal fai pieitz suffrir

p. on [+ compar.] a. [+ compar.], a. [+ compar.] on [+ compar.] '[a. introduisant le second terme d'une corrélation proportionnelle] plus… (et) plus/moins…'

GuilhSDidS 1,7: … / Qu'on plus cossir l'ardimen e l'erguelh / Qu'ieu fas quar l'am, adoncx pus la dezir

RaimJordA 6,27: Quar hieu vos am tan desegadamen: / qu'on [éd. quon] piegs me fai la pen' e la dolors, / adoncs afflam e·n sui plus cobeitos / de vostr' amor e n'ai mais de talen

GuilhMagN 1,40: on plus d'autras beutatz remir, / adoncx vos am mais e·us dezir

BertrGord/PRaimHarveyPPart 1:166,54: et on plus vos honraria / adoncs i perdria mai

GuilhTorN 10,43: Con plus me di «vira te» / mos cors, vostr' amors, qi·m te, / adonc plus fort me rete.

JaufreB 6969: E on plus clamava merce, / Adonx era ieu plus batutz, / Plus trebalhatz e pienz vengutz

FlamG 4595: car sols si ten per solassatz, / et ab solatz per asolatz, / e per meins sols adonc si te / on mais ha de solatz ab se

BrevAmR2 513: quar on mais son de bonas gens / ab bos aibs, ab bells noirimens, / adonc pot quascus, ses mentir, / mais vertutz e bos aibs culhir

BrevAmR2 8614: Tolam nos doncz dels secretz sieus, / quar on mais i cavariam, / adoncz mout mens ne sabriam

BrevAmR3 12320: De gran bontat li movia / a la piucela Maria / qu'on [éd. quon] mais de bes Dieus li dava / adoncs mais s'umiliava.

q. ara per a., a. per ara loc. adv. 'une fois pour toutes'

1401LÉtPrGH 22,18a: et aras per adoncs et adoncs per aras la dicha emposicion et gabella et los gabelliers cassan et revocan et la tornan a son primier estament

1469LÉtPrGH 31,29b: et si, per aventura, los dichs Jusieus… obtenian letras revocatorias de las causas susdichas, que aras per adonc, et encontra declare et ordene aquelas tals letras… esser nullas

2. adv. subst.

l'a. '[se rapportant à l'avenir] ce temps‑là'

FalqRomAG 17,89: Dieu, perdona me en ma vida / totz mos peccatz e ma falhida, / ans que la mortz me sobrevenga, / … / car penedensa del adoncx / no val a l'arma ·iiij· joncs.

3. adj.

'[se rapportant à l'avenir] d'alors'

1429LÉtPrGH 26,7a: … loscals x sols deniers ɪɪ se devian exhigir d'abril venent per la premiera paga, e la segonda a l'arbitre de tres adonx deputatz en las dichas vigarias e baylias